Seksueel misbruik in de opleidingen

De commissie Rouvoet heeft de jeugdhulpverlening onlangs aangesproken en het dwingend advies gegeven om seksualiteit en seksueel misbruik bespreekbaar te maken. Om het als vast thema op de vergaderagenda van teams te zetten en bij intakes en evaluaties ter sprake te brengen. Een mooi advies dat zeker ruimte schept voor verbeteringen. Ik heb een tijdje in de jeugdzorg gewerkt en uit eigen ervaring kan ik zeggen dat het met de vaardigheden om over seksualiteit te praten nogal eens droevig gesteld is.

Natuurlijk ligt een oorzaak in het taboe rondom seksualiteit in het algemeen. Maar juist in jeugdzorg zou je verwachten dat seks een onderwerp van gesprek zou zijn. Vooral omdat veel kinderen juist door seksueel misbruik uit huis geplaatst worden. De conclusie van Rouvoet was onder andere dat werkers in de opleidingen onvoldoende handvatten hebben gekregen. Hierdoor wordt er rondom het onderwerp dat jongeren het meeste bezighoudt (in elk geval in de leeftijd waar ik mee werkte, 16 tot 18 jarigen) in alle talen gezwegen. Inmiddels heeft het HBO in elk geval in zijn eindtermen seksualiteit en seksueel misbruik als onderwerp meegenomen, hopelijk betekent dat, voor de toekomst, beter toegeruste medewerkers.

Ontbreken van een ‘taal’

Wat er aan de hand is, in mijn opinie, is dat we geen taal hebben ontwikkeld om op een natuurlijke manier over juist de beleving van seksualiteit te praten. Het lijkt alsof we kunnen kiezen tussen de Latijnse namen als penis en vagina, waarmee je bij jongeren geen aansluiting krijgt en je al snel klinkt als een medische voorlichter, en platte namen die verworden zijn tot scheldwoorden zoals kut en lul, waarbij je wellicht aansluiting vindt, maar geen toegang krijgt tot de beleving van intimiteit en seksualiteit waar het werkelijk om draait.

Wat jongeren eigenlijk moeten leren (en dus hun hulpverleners ook)

Met voorlichting over hoe een condoom werkt en welke ziektes je allemaal kunt oplopen ben je er nog lang niet. Wat jongeren te leren hebben, is praten over hoe het is om met je vriendje of vriendinnetje intiem te zijn. Praten over begrippen als vrijwilligheid en verwachtingen, over druk van buitenaf en hoe het voelt als je iets niet wilt, of juist wél. Over verkrachting en hoe je jezelf daartegen kunt beschermen. Over daderschap en hoe je kunt voorkomen dat jij straks dader wordt. Over stoer doen en jezelf zijn, ook als het om seks gaat. Over inpalmen en grooming, over de trucjes die misbruikers gebruiken om iemand in hun macht te krijgen. Over al die dingen en meer, moeten we zonder te blozen kunnen praten met elkaar. Zonder daarbij overmatig normatief te zijn, terwijl we wél duidelijk maken wat toelaatbaar en ontoelaatbaar gedrag is in onze maatschappij.

Uitnodigen tot een open gesprek over seksualiteit

Inmiddels staat praten over seksualiteit en seksueel misbruik in het competentieprofiel van de jeugdzorg medewerker. Daarmee zijn we er nog lang niet, maar het begin is gemaakt. Naast jeugdzorg zou ik er voor pleiten om dit in alle opleidingen van mensen die met mensen werken op te nemen. Want praten is noodzakelijk. Als je over seksueel misbruik niet kunt en mag praten blijf je in je eentje worstelen met de vraagstukken die dit in je leven creëert. Dat zijn grote levensthema’s: relatie, intimiteit, omgaan met autoriteit, vertrouwen, schuldgevoel, vergeving en eigenwaarde.

Praten over seksueel misbruik is heel gewoon

Mijn visie voor de toekomst is dat praten over seksueel misbruik heel gewoon wordt. Dat het nét zo gewoon is als vertellen dat je Katholiek bent opgevoed, of dat je van katten houdt. Deze voorbeelden zijn niet zomaar gekozen: ze vertegenwoordigen een ongeveer even grote bevolkingsgroep als slachtoffers van seksueel misbruik. Wanneer je dat werkelijk tot je door laat dringen, dan besef je dat er werk aan de winkel is.

Ivonne Meeuwsen is WE CAN changemaker en coacht mensen die met seksueel misbruik te maken hebben gehad in hun jeugd en/of hun partners. Ivonne is auteur van het boek ‘Helen van seksueel misbruik. Het trauma voorbij’. Lees meer op haar website helenvanseksueelmisbruik.nl. Op 1 november 2014 organiseert Ivonne in samenwerking met Lien Daams van JeBesteBest een symposium voor hulpverleners, beleidsmakers en anderszins betrokkenen. Lees meer op de website.